Ik was nog maar een jonge vent, toen mijn vader me aanspoorde een boek te lezen dat hem altijd zeer had geboeid. Hij trok een kleine, maar dikke pocket uit de boekenkast. Op de omslag stond met grote koeienletters geschreven: Hitler. Daaronder wat kleiner, maar niet minder intrigerend: Leven en ondergang van een tiran. Om mij ervan te overtuigen dat het lezen van deze dikbedrukte pil geen verspilde moeite was, vertelde hij hoe hij het boek had bemachtigd.

Op weg naar zijn werk kwam hij op de Maliebaan in Utrecht langs de daar ook toen al gevestigde Bruna, waar het boek prominent in de etalage lag. Hij stapte onmiddellijk van zijn fiets, schafte het boek aan en kwam nog net op tijd op zijn werk. Ook ik las het en was, zoals dat heet, onmiddellijk verkocht. Wat een adembenemend leven werd hier verteld, wat een huiveringwekkende carrière had deze man gemaakt: van zwerver en mislukt kunstschilder tot heerser van Europa en massamoordenaar op ongekende schaal.

Ik kon de kwaliteit van de schrijver van het boek nog niet op waarde te schatten, maar voelde al wel dat Alan Bullock (foto) een bijzonder auteur moest zijn. Vooral de epiloog maakte grote indruk: daarin maakte Bullock in slechts enkele bladzijden duidelijk hoe verwoestend het optreden van Hitler was geweest voor Europa. Waar andere regeringsleiders en zelfs dictators (zie Napoleon) met standbeelden werden geëerd, was er van Hitler geen monument te vinden.

Of toch wel? In 1952 zag Bullock wel degelijk een monument van Hitler: het verdeelde Europa. In zijn woorden: ,,Europa mag weer herrijzen, maar het oude Europa van de jaren tussen 1789, het jaar van de Franse Revolutie, en 1939, het jaar van Hitlers oorlog, is voorgoed verdwenen – en de laatste in de geschiedenis ervan is die van Adolf Hitler, de bewerkstelliger van zijn ondergang. Zo gij zijn monument zoekt, kijkt om u heen.’’

Gelukkig heeft Bullock geen gelijk gekregen. In 1989, toen met de val van het communisme de deling van Europa werd opgeheven, werd ook het ‘monument’ van Hitler opgeruimd. Tientallen jaren na het verschijnen van het boek, was ook de epiloog van Bullocks biografie achterhaald. De epiloog – maar niet het boek zelf. In de geschiedwetenschap geldt Bullocks boek nog altijd als een van de beste Hitlerbiografieën die ooit is verschenen. Bullock, die in 2004 op 89-jarige leeftijd overleed, heeft zelf een monument nagelaten.